ตองแห้งหิน ๓

Scleromitrion verticillatum (L.) R. J. Wang

ไม้ล้มลุกปีเดียวหรือหลายปี กิ่งและลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม มีสันและร่อง มีขนสาก ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรีหรือรูปรีแคบ มีขนสากทั้ง ๒ ด้าน หูใบระหว่างก้านใบปลายแยกเป็นแฉกคล้ายหวี มี ๕-๑๑ แฉก เกลี้ยง ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ดอกสีขาว ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู คล้ายรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ มีกลีบเลี้ยงติดทนที่ปลายผล ลู่เข้าหากัน เมล็ดขนาดเล็ก รูปทรงสามเหลี่ยม เว้าด้านข้างขั้ว นูนหรือแบนด้านตรงข้าม แต่ละช่องมีเมล็ดจำนวนมาก

ตองแห้งหินชนิดนี้เป็นไม้ล้มลุกปีเดียวหรือหลายปี สูง ๑๐-๒๐ ซม. กิ่งและลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม มีสันและร่อง มีขนสาก

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรีหรือรูปรีแคบ กว้าง ๐.๒-๑.๒ ซม. ยาว ๑.๓-๖ ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบม้วนลง แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง มีขนสากทั้ง ๒ ด้าน เส้นแขนงใบข้างละ ๔-๖ เส้น เห็นไม่ชัด ก้านใบยาวได้ถึง ๑ มม. หูใบระหว่างก้านใบปลายแยกเป็นแฉกคล้ายหวี มี ๕-๑๑ แฉก เกลี้ยง

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ก้านช่อดอกสั้นมากหรือไร้ก้าน ดอกสีขาว มีแบบเดียว คือ ดอกที่มีเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียอยู่ระดับเดียวกัน ก้านดอกสั้นมากหรือยาวได้ถึง ๐.๕ มม. กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น ๔ แฉก แต่ละแฉกรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๐.๖-๐.๘ มม. ยาว ๑.๘-๒.๒ มม. ปลายแหลม ตั้งตรง ขอบมีขนสาก กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๒-๓ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก แต่ละแฉกรูปขอบขนาน กว้าง ๐.๕-๐.๖ มม. ยาว ๒.๒-๒.๘ มม. ปลายแหลม ด้านนอกมีขนคายที่ปลายกลีบ ด้านในเกลี้ยง เกสรเพศผู้ ๔ เกสร ก้านชูอับเรณูยาว ๒-๒.๒ มม. อับเรณูรูปขอบขนาน ยาว ๐.๘-๑.๐ มม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ เกลี้ยง มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียยาว ๔.๕-๕ มม. เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก ยาวประมาณ ๐.๕ มม.

 ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู คล้ายรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ กว้าง ๒-๒.๕ มม. ยาวประมาณ ๒.๕ มม. เกลี้ยง มีกลีบเลี้ยงติดทนที่ปลายผล ลู่เข้าหากัน เมล็ดขนาดเล็ก รูปทรงสามเหลี่ยม เว้าด้านข้างขั้ว นูนหรือแบนด้านตรงข้าม เมล็ดมีจำนวนมาก

 ตองแห้งหินชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบตามป่าดิบชื้นหรือป่าผลัดใบในพื้นที่โล่งหรือใต้ร่มไม้ ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๕๐-๑,๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงมีนาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา จีน ภูมิภาคอินโดจีน มาเลเซีย และฟิลิปปินส์.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตองแห้งหิน ๓
ชื่อวิทยาศาสตร์
Scleromitrion verticillatum (L.) R. J. Wang
ชื่อสกุล
Scleromitrion
คำระบุชนิด
verticillatum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl
- Wang, Rui Jiang
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl (1707-1778)
- Wang, Rui Jiang (fl. 1999)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.คณิต แวงวาสิต